کشت برخی گیاهان دارویی در خاک‌های آلوده به فلزات سنگین: راهکاری برای مدیریت اراضی آلوده

خاک به‌عنوان جزئی از بیوسفر نقش مهمی در تولید غذا و پایداری محیط زیست دارد. آلودگی محیط زیست و خاک به فلزات سنگین یکی از مشکلات بزرگی است که کشورهای در حال توسعه و صنعتی با آن رو به رو هستند. آلودگی خاک‌ها با فلزات سنگین اغلب ناشی از فعالیت‌های انسان مانند توسعه صنعت، گسترش شهرنشینی، مصرف لجن فاضلاب، کمپوست‌ها و کودهای شیمیایی در کشاورزی و غیره می‌باشد. برای حذف فلزات سنگین از خاک‌های آلوده چندین روش شامل روش‌های فیزیکی، شیمیایی و زیستی وجود دارد. گیاه‌پالایی یکی از روش‌های مورد استفاده در حذف آلاینده‌ها می‌باشد که ضمن سادگی، ارزان قیمت و مؤثر بودن باعث تخریب محیط زیست نمی‌شود. گیاه‌جذبی یکی از بخش‌های گیاه‌پالایی است که با انباشت فلزات سنگین در اندام‌های هوایی گیاهان بیش‌انباشتگر، حذف این عناصر از خاک‌های آلوده را امکان‌پذیر می‌کند. در سال‌های اخیر به‌دلیل رشد کند و تولید زیست‌تودهاندک گیاهان بیش‌انباشتگر، مصرف برخی گیاهان زراعی، چوبی، دارویی و معطر دارای زیست‌توده بالا به‌عنوان یک جایگزین مناسب به‌جای بیش‌انباشتگر‌ها برای استخراج فلزات سنگین از خاک‌های آلوده پیشنهاد شده است. گیاهان دارویی مورد استفاده برای گیاه‌جذبی ممکن است بیش‌انباشتگر‌های گیاهی نباشند و در مقایسه با دیگر گیاهان زراعی و چوبی پتانسیل گیاه‌جذبی بالایی نداشته باشند ولی به‌دلیل تولید محصول نهایی (متابولیت‌های ثانویه) عاری از فلزات سنگین و اقتصادی بودن متابولیت‌های ثانویه آن‌ها، می‌توانند به‌عنوان گیاهان مناسب برای گیاه‌پالایی خاک‌های آلوده به فلزات سنگین مورد استفاده قرار گیرند. مقاله حاضر به بررسی امکان کشت گیاهان دارویی بابونه، ریحان، شاهدانه، نعناع، گل راعی، خرفه، مریم گلی و اسطوخودوس در خاک‌های آلوده به فلزات سنگین و پتانسیل گیاه‌پالایی آنها می‌پردازد.